Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Dostluk, topluluk içre insanoğluın düpedüz nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene terk etmek, toplumsal ömürın gerçekleşmesini hazırlamak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, katiyen harbi kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanoğluın tutum ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte ahbaplık, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten fikirlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini hazırlamak için konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın bütünüdür. Henüz münteşir bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal yaşamma düzenidir. Dostluk Sözcük Demeı Dostluk kelimesi Arabi “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğru” kelimesinin çoğyüce “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Teknik Demeı Dostluk dönemden döneme değiştiği kucakin hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye yer kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun temellıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kırat hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla model nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk yerında yapmış oldurım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek kucakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve tıngır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kabil değiştirilmiş ahbaplık dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal fikirleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun kullanışlı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni ömürın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın saf yapısına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine iyi olgunlaşmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de sınırlıdır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir aranjman altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) olgunlaşmak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında ferdî bir özelliği deyimler. Erkek her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek yolunda durmadan ve değkârmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mefhumı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki kırat olarak kavil konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete kucakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini kucakaziz kurallar bilcümleü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve tutmak yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini kucakerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu değkârtirmeyi meşrulaştırmak kucakin her dönem adalete temelvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşımıza müesses ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına iyi olup olmadığı açısından bir kırat ve istimara ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşamma uyacak, hem de bu toplumsal ömürın amerikan barış içre sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü esenlamaya çalışacaktır.